Dünyanın en prestijli iş ve ekonomi dergilerinden Forbes, Türkiye’de geliştirilen ‘Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ni (UTTS), küresel ekonominin en büyük sorunları arasında yer alan kayıt dışı ekonomiyle mücadelede iyi bir örnek olarak gösterdi. Dergi, “Dijital dönüşüm, ABD’nin kayıt dışı ekonomiyle mücadele etmesini sağlayabilir” başlıklı yazıda, son yıllarda kayıt dışı ekonominin ABD’de ulaştığı hacme ve bu sorunun çözümüne ilişkin atılabilecek adımlara değindi.
Haberde kayıt dışı ekonominin, devletlerin vergi gelirlerini azalttığı gibi organize suç yapılarının finansmanını da sağlayan önemli bir tehdit unsuru olarak öne çıktığı vurgulandı. Forbes, bu sorunun çözümü için dijital dönüşümün kritik bir rol oynayabileceğini belirtirken, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın uygulamaya koyduğu UTTS’nin sorunun özüne iyi bir örnek teşkil ettiği yorumunu yaptı.
Forbes’in analizine göre günümüzde organize suç grupları, geleneksel yasa dışı gelir kaynaklarının ötesine geçerek, yasal görünen sektörlerde de faaliyet gösteriyor. Bu noktada özellikle akaryakıt kaçakçılığı ve enerji sektöründe organize suç yapılarının büyük bir paya sahip olduğu belirtilen haberde, Brezilya ve Meksika gibi ülkelerde organize suç gruplarının yakıt kaçakçılığından milyarlarca dolar gelir elde ettiği ve bu durumun bahsi geçen ülkeleri büyük vergi kaybına uğrattığı kaydedildi.
UTTS pek çok fayda sağlıyor
Forbes, Türkiye’nin kayıt dışı ekonomiyle mücadelede attığı adımlara örnek olarak, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından 2023 yılında duyurulan ve 2025 yılında yürürlüğe giren Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ni gösterdi. Dergi, akaryakıt alımlarını dijital olarak takip etmeyi ve bu sayede vergi kaçakçılığını önlemeyi amaçlayan bir sistem olarak tanımladığı UTTS’de radyo frekans tanıma teknolojisi (RFID) ile aracın yakıt deposuna yerleştirilen etiket ve akaryakıt pompasına entegre edilen okuyucu sayesinde, yakıt alımlarının otomatik olarak kaydedildiğini belirtti.
Yazıda UTTS sayesinde; araç plaka bilgilerinin otomatik olarak yakıt istasyonlarındaki elektronik kasa sistemlerine aktarıldığı, yakıt alımına dair bilgilerin gerçek zamanlı kayıt altına alınarak manipülasyonun önüne geçildiği, son olarak da vergi kayıplarının önlenmesiyle devletin gelirlerinin arttığı vurgulandı.
Dergi UTTS’nin ayrıca yapay zekâ destekli analitik sistemleriyle yakıt tüketiminde anormal hareketlilikleri tespit ederek potansiyel vergi kaçakçılığı girişimlerini de belirleyebildiğini belirtti. Forbes, bu yeniliğin kayıt dışı ekonomiyle mücadelede devrim niteliğinde bir adım olduğunu ve ABD dahil olmak üzere birçok ülke için de örnek teşkil edebileceği yorumunu yaptı.
1,4 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaştı
Haberde kayıt dışı ekonominin ABD için de büyük bir tehdit olduğu, kayıt dışı işlemlerin ülke ekonomisinde yaklaşık 1,4 trilyon dolarlık bir büyüklüğe ulaştığı belirtildi. Dergi, ABD’nin kayıt dışı ekonomiye karşı daha etkin bir mücadele yürütebilmesi için dijital dönüşümü benimsemesi gerektiğine vurgu yaptı. ABD’nin UTTS benzeri bir sistem geliştirerek kayıt dışı ekonomiyle mücadelesini dijital dönüşüm üzerinden yürütebileceği ifade edilirken, Washington yönetiminin 2024’te yapay zekâya 500 milyar dolarlık özel sektör yatırımı yaptığı ve devlet kurumlarında bu teknolojinin benimsenmesini hızlandıracak kararlar aldığı belirtildi.
